Залаты ключык, або Прыгоды Бурацiны (на белорусском языке) - Толстой Алексей Николаевич - Страница 5

Лiсiца ўвесь час аблiзвалася, кот Базiлiо паклаў лапы на стол, вусатую морду - на лапы, утаропiўся на яду.

- Гэй, гаспадар, - важна сказаў Бурацiна, - дайце нам тры скарыначкi хлеба...

Гаспадар ледзь не ўпаў нiцма ад здзiўлення, што такiя паважаныя госцi так мала патрабуюць.

- Вясёленькi, дасцiпненькi Бурацiна жартуе з вамi, гаспадар, - захiхiкала лiсiца.

- Ён жартуе, - буркнуў кот.

- Дайце тры скарыначкi хлеба i да iх - вунь таго цудоўна засмажанага баранчыка, - сказала лiсiца, - i яшчэ тое гусяня, ды два галубы на ражончыку, ды, бадай-што, яшчэ пячоначкi...

- Шэсць штук самых тлустых карасёў, - загадаў кот, - i дробнай рыбы сырой на закуску.

Карацей кажучы, яны ўзялi ўсё, што было на камiнку; для Бурацiна засталася адна скарыначка хлеба.

Лiсiца Алiса i кот Базiлiо з'елi ўсё разам з касцямi. Жываты ў iх надзьмулiся, морды заблiшчалi.

- Адпачнем гадзiнку, - сказала лiсiца, - а роўна апоўначы выйдзем. Не забудзьце нас пабудзiць, гаспадар...

Лiсiца i кот развалiлiся на двух мяккiх ложках, захраплi i засвiсталi. Бурацiна прыкархнуў у кутку на сабачай падсцiлцы...

Яму снiлася дрэўца з кругленькiмi залатымi лiстамi... Толькi ён працягнуў руку...

- Гэй, сiньёр Бурацiна, пара, поўнач ужо...

У дзверы стукалi. Бурацiна ўсхапiўся, працёр вочы. На ложку - нi ката, нi лiсiцы, - пуста.

Гаспадар растлумачыў яму:

- Вашы паважаныя сябры мелi ласку раней устаць, падсiлкавалiся халодным пiрагом i пайшлi...

- Мне нiчога не загадалi перадаць?

- Вельмi нават загадалi, - каб вы, сiньёр Бурацiна, не трацячы нi хвiлiны, беглi па дарозе да лесу...

Бурацiна кiнуўся да дзвярэй, але гаспадар стаў на парозе, прыжмурыўся, упёр рукi ў бокi:

- А за вячэру хто будзе плацiць?

- Ой, - пiскнуў Бурацiна, - колькi?

- Роўна адзiн залаты...

Бурацiна адразу ж хацеў прашмыгнуць мiма яго ног, але гаспадар схапiў ражон, - шчацiнiстыя вусы, нават валасы над вушамi ў яго сталi дыбам.

- Плацi, нягоднiк, а не - дык праткну цябе, як жука!

Давялося заплацiць адзiн залаты з пяцi. Пашмыгваючы ад такой крыўды, Бурацiна пакiнуў праклятую харчэўню.

Ноч была цёмная, - гэтага мала - чорная, як сажа. Усё навокал спала. Толькi над галавой Бурацiна нячутна лятала начная птушка Сплюшка.

Закранаючы мяккiм крылом яго нос, Сплюшка паўтарала:

- Не вер, не вер, не вер!

Ён са злосцю спынiўся:

- Чаго табе?

- Не вер кату i лiсiцы...

- Ды ну цябе!..

Ён пабег далей i чуў, як Сплюшка стракатала наўздагон:

- Бойся разбойнiкаў на гэтай дарозе...

На Бурацiна нападаюць разбойнiкi

На ўскрайку неба з'явiлася зеленаватае святло, - узыходзiў месяц.

Наперадзе паказаўся чорны лес.

Бурацiна пайшоў хутчэй. Хтосьцi ззаду за iм таксама пайшоў хутчэй.

Ён кiнуўся бегчы. Хтосьцi бег за iм следам бясшумнымi скачкамi.

Ён азiрнуўся.

Яго даганялi двое, - на галовах у iх былi надзеты мяшкi з прарэзанымi дзiркамi для вачэй.

Адзiн, нiжэйшы ростам, размахваў нажом, другi, вышэйшы, трымаў пiсталет, у якога дула пашыралася, як лейка...

- Ай-ай! - запiшчаў Бурацiна i, як заяц, кiнуўся да чорнага лесу.

- Стой, стой! - крычалi разбойнiкi.

Бурацiна, хоць i быў страшэнна перапалоханы, усё ж здагадаўся, - сунуў у рот чатыры залатыя манеты i звярнуў з дарогi да агароджы, якая зарасла ажынай... Але тут двое разбойнiкаў схапiлi яго...

- Кашалёк або жыццё!

Бурацiна, нiбы не разумеючы, чаго ад яго хочуць, толькi часта-часта дыхаў носам. Разбойнiкi трэслi яго за каршэнь, адзiн пагражаў пiсталетам, другi абшукваў кiшэнi.

- Дзе твае грошы? - роў высокi.

- Грошы, паршшшывец! - шыпеў нiзенькi.

- Разарву на шматкi!

- Галаву адгрызу!

Тут Бурацiна ад страху так затросся, што залатыя манеты зазвiнелi ў яго ў роце.

- Вось дзе ў яго грошы! - завылi разбойнiкi. - У роце ў яго грошы...

Адзiн схапiў Бурацiна за галаву, другi - за ногi. Пачалi яго падкiдаць. Але ён толькi мацней сцiскаў зубы.

Перавярнуўшы яго дагары нагамi, разбойнiкi стукалi яго галавой аб зямлю. Але i гэта яму было хоць бы што.

Разбойнiк, той, што нiжэйшы, пачаў шырокiм нажом разнiмаць яму зубы. Вось-вось ужо i разняў... Бурацiна злаўчыўся - з усяе сiлы ўкусiў яго за руку... Але гэта была не рука, а кацiная лапа. Разбойнiк дзiка завыў. Бурацiна ў гэты час выкруцiўся, як яшчарка, кiнуўся да агароджы, нырнуў у калючую ажыну, пакiнуўшы на калючках шматкi штонiкаў i куртачкi, пералез на той бок i памчаўся да лесу.

На ўзлессi разбойнiкi зноў дагналi яго. Ён падскочыў, схапiўся за галiну i палез на дрэва. Разбойнiкi - за iм. Але iм замiналi мяшкi на галовах.

Ускарабкаўшыся на верхавiну, Бурацiна разгойдаўся i пераскочыў на суседняе дрэва. Разбойнiкi - за iм...

Але абодва тут жа сарвалiся i грымнулiся вобземлю.

Пакуль яны кракталi i чухалiся, Бурацiна саслiзнуў з дрэва i кiнуўся бегчы, так хутка перабiраючы нагамi, што iх нават не вiдаць было.

Ад месяца дрэвы адкiдвалi доўгiя ценi. Увесь лес быў паласаты...

Бурацiна то знiкаў у ценi, то белы каўпачок яго мiльгаў у святле месяца.

Так ён дабраўся да возера. Над люстранай вадой вiсеў месяц, як у тэатры лялек.

Бурацiна кiнуўся ўправа - гразка. Улева - гразка... А ззаду зноў затрашчала сучча...

- Трымай, трымай яго!..

Разбойнiкi падбягалi ўжо, яны высока падскаквалi з мокрай травы, каб убачыць Бурацiна.

- Вось ён.

Яму заставалася толькi кiнуцца ў ваду. У гэты час ён убачыў белага лебедзя, якi спаў каля берага, засунуўшы галаву пад крыло.

Бурацiна кiнуўся ў азярцо, даў нырца i схапiў лебедзя за лапы.

- Го-го, - загагатаў лебедзь, прачынаючыся, - што за непрыстойныя жарты! Пакiньце мае лапы ў спакоi!

Лебедзь распасцёр вялiзныя крылы, i ў той час, калi разбойнiкi ўжо хапалi Бурацiна за ногi, што тырчалi з вады, лебедзь паважна паляцеў цераз возера.

На тым беразе Бурацiна выпусцiў яго лапы, пляснуўся, усхапiўся i па мохавых купiнах, праз чарот кiнуўся бегчы проста да вялiкага месяца - над узгоркамi.

Разбойнiкi вешаюць Бурацiна на дрэва

Ад стомленасцi Бурацiна ледзь перастаўляў ногi, як муха восенню на падаконнiку.

Раптам праз галiнкi арэшнiку ён убачыў прыгожую палянку i пасярод яе маленькi, асветлены месяцам домiк на чатыры акенцы. На аканiцах намаляваны сонца, месяц i зоркi.

Навокал раслi вялiкiя блакiтныя кветкi.

Дарожкi пасыпаны чыстым пясочкам. З фантана бiў тоненькi струмень вады, у iм падскакваў паласаты мячык.

Бурацiна рачком узлез на ганак. Пастукаў у дзверы. У домiку было цiха. Ён пастукаў гучней, - мабыць, там моцна спалi.

У гэты час з лесу зноў выскачылi разбойнiкi. Яны пераплылi возера, вада лiлася з iх ручаямi. Убачыўшы Бурацiна, нiзенькi разбойнiк агiдна зашыпеў па-кацiнаму, высокi заяхкаў па-лiсiнаму...

Бурацiна грукаў у дзверы рукамi i нагамi:

- Памажыце, памажыце, людзi добрыя!..

Тады ў акенца высунулася кучаравая прыгожанькая дзяўчынка з прыгожанькiм кiрпатым носiкам. Вочы ў яе былi заплюшчаны.

- Дзяўчынка, адчынiце дзверы, за мною гоняцца разбойнiкi!

- Ах, якое глупства! - сказала дзяўчынка, пазяхаючы прыгожанькiм ротам. Я хачу спаць, я не магу расплюшчыць вачэй...

Яна ўзняла рукi, сонна пацягнулася i знiкла ў акне.

Бурацiна ў роспачы ўпаў носам у пясок i прыкiнуўся мёртвым.

Разбойнiкi падбеглi да яго:

- Ага, цяпер ад нас не ўцячэш!..

Цяжка ўявiць, чаго толькi яны не выраблялi, каб прымусiць Бурацiна разявiць рот.

Калi б у час пагонi яны не згубiлi нажа i пiсталета, - на гэтым месцы i можна было б скончыць расказ пра няшчаснага Бурацiна.

Нарэшце разбойнiкi вырашылi яго павесiць унiз галавой. Прывязалi да ног вяроўку, i Бурацiна павiснуў на дубовай галiне... Яны селi пад дубам, выцягнуўшы мокрыя хвасты, i чакалi, калi ў яго вываляцца з рота залатыя манеты...