Залаты ключык, або Прыгоды Бурацiны (на белорусском языке) - Толстой Алексей Николаевич - Страница 4

- Аап... аап... аап... - завыў Карабас Барабас, закочваючы вочы, - аап -чхi!..

I ён чхнуў так, што попел узняўся слупам у камiнку.

Калi доктар лялечных навук пачынаў чхаць, дык ужо не мог спынiцца i чхаў пяцьдзесят, а часам i сто разоў запар.

Ад такога незвычайнага чхання ён бяссiлеў i рабiўся дабрэйшым.

П'еро цiшком шапнуў Бурацiна:

- Паспрабуй з iм загаварыць памiж чханнем...

- Аап-чхi! Аап-чхi! - Карабас Барабас набiраў разяўленым ротам паветра i з трэскам чхаў, трасучы галавой i тупаючы нагамi.

На кухнi ўсё калацiлася, брынчалi шыбы, гойдалiся скавароды i каструлi на цвiках.

Памiж гэтымi чханнямi Бурацiна пачаў енчыць жаласным тоненькiм галаском:

- Бедны я, няшчасны, нiкому мяне не шкада.

- Кiнь раўцi! - крыкнуў Карабас Барабас. - Ты мне перашкаджаеш... Аап-чхi!

- На здароўе, сiньёр, - усхлiпнуў Бурацiна.

- Дзякуй... А што - бацькi ў цябе жывыя? Аап-чхi!

- У мяне нiколi, нiколi не было мамы, сiньёр. Ах, я няшчасны! - I Бурацiна закрычаў так пранiзлiва, што ў вушах у Карабаса Барабаса пачало калоць, як iголкай.

Ён затупаў падэшвамi:

- Кiнь вiшчаць, кажу табе! Аап-чхi! А што - бацька ў цябе жывы?

- Мой бедны бацька яшчэ жывы, сiньёр.

- Уяўляю, як прыемна будзе твайму бацьку, калi ён даведаецца, што я на табе засмажыў труса i двух куранят. Аап-чхi!

- Мой бедны бацька ўсё роўна хутка памрэ з голаду i холаду. Я яго адзiная падтрымка на старасцi. Пашкадуйце, адпусцiце мяне, сiньёр.

- Дзесяць тысяч чарцей! - зароў Карабас Барабас. - Нi пра якую лiтасць не можа быць i размовы. Трус i кураняты павiнны быць засмажаны. Лезь у камiнак.

- Сiньёр, я не магу гэтага зрабiць.

- Чаму? - спытаў Карабас Барабас толькi для таго, каб Бурацiна вёў далей размову, а не вiшчаў у вушы.

- Сiньёр, я ўжо спрабаваў аднойчы сунуць нос у камiнак i толькi праткнуў дзiрку.

- Што за глупства! - здзiвiўся Карабас Барабас. - Як ты мог носам праткнуць у камiнку дзiрку?

- Таму, сiньёр, што камiнак i кацялок над агнём былi намаляваны на кавалку старога палатна.

- Аап-чхi! - чхнуў Карабас Барабас з такiм шумам, што П'еро адляцеў налева, Арлекiн - направа, а Бурацiна закруцiўся круцёлкай.

- Дзе ты бачыў камiнак, i агонь, i кацялок намаляванымi на кавалку палатна?

- У каморцы майго таты Карла.

- Твой бацька - Карла! - Карабас Барабас усхапiўся з крэсла, узмахнуў рукамi, барада яго разляцелася. - Дык, значыцца, гэта ў каморцы старога Карла знаходзiцца патайная...

Але тут Карабас Барабас, вiдаць, не жадаючы прагаварыцца пра нейкую таямнiцу, абодвума кулакамi заткнуў сабе рот. I так сядзеў нейкi час i глядзеў, вылупiўшы вочы, на пагасаючы агонь.

- Добра, - сказаў ён нарэшце, - я павячэраю недасмажаным трусам i сырымi куранятамi. Я табе дарую жыццё, Бурацiна. Мала таго...

Ён залез пад бараду ў кiшэню камiзэлькi, дастаў пяць залатых манет i падаў iх Бурацiна.

- Мала таго... Вазьмi гэтыя грошы i занясi iх Карла. Пакланiся i скажы, што я прашу яго нi ў якiм разе не памiраць з голаду i холаду i самае галоўнае - не выязджаць з яго каморкi, дзе знаходзiцца камiнак, намаляваны на кавалку старога палатна. Iдзi выспiся i ранiчкай бяжы дадому.

Бурацiна паклаў пяць залатых манет у кiшэню i адказаў з ветлiвым паклонам:

- Дзякую вам, сiньёр. Вы не маглi даверыць грошы ў больш надзейныя рукi...

Арлекiн i П'еро завялi Бурацiна ў лялечную спальню, дзе лялькi зноў пачалi абдымаць, цалаваць, штурхаць, шчыпаць i зноў абдымаць Бурацiна, якi так незразумела пазбег страшнай пагiбелi ў камiнку.

Ён шэптам гаварыў лялькам:

- Тут нейкая таямнiца.

Па дарозе дадому Бурацiна сустракае двух жабракоў - ката Базiлiо i лiсiцу Алiсу

Ранiцай Бурацiна пералiчыў грошы, - залатых манет было столькi, колькi пальцаў на руцэ, - пяць.

Сцiснуўшы манеты ў кулаку, ён, падскакваючы, бег дадому i напяваў:

- Куплю тату Карла новую куртку, куплю многа макавых трыкутнiчкаў, ледзянцовых пеўнiкаў на палачках.

Калi знiк з вачэй балаган тэатра лялек i сцягi, што развявалiся на ветры, ён убачыў двух жабракоў, якiя панура валаклiся па пыльнай дарозе: лiсiцу Алiсу, што кульгала на трох лапах, i сляпога ката Базiлiо.

Гэта быў не той кот, якога Бурацiна сустрэў учора на вулiцы, а другi, таксама Базiлiо i таксама паласаты. Бурацiна хацеў прайсцi мiма, але лiсiца Алiса сказала яму лiслiва:

- Дзень добры, добранькi Бурацiна. Куды так спяшаешся?

- Дадому, да таты Карла.

Лiсiца ўздыхнула яшчэ лiслiвей:

- Ужо i не ведаю, цi застанеш ты жывым беднага Карла, ён зусiм зблажэў ад голаду i холаду...

- А ты гэта бачыла? - Бурацiна разняў кулак i паказаў пяць залатых.

Убачыўшы грошы, лiсiца мiжвольна пацягнулася да iх лапай, а кот раптам шырока расплюшчыў сляпыя вочы, i яны блiснулi ў яго, як два зялёныя лiхтары.

Але Бурацiна нiчога гэтага не заўважыў.

- Добранькi, харошанькi Бурацiна, што ж ты будзеш рабiць з гэтымi грашыма?

- Куплю куртку для таты Карла... Куплю новую азбуку...

- Азбуку, ох, ох! - сказала лiсiца Алiса, кiваючы галавой. - Не давядзе цябе да дабра гэтая навука... Вось я вучылася, вучылася, а - бачыш - хаджу на трох лапах.

- Азбуку, - прабурчаў кот Базiлiо i сярдзiта фыркнуў у вусы. - Праз гэтую праклятую навуку я вочы страцiў...

На сухой галiне каля дарогi сядзела пажылая варона. Слухала, слухала i каркнула:

- Няпр-раўда! Няпр-раўда!

Кот Базiлiо адразу ж высока падскочыў, лапай збiў варону з галiны, выдраў ёй паўхваста, - ледзь яна вырвалася. I зноў прыкiнуўся, быццам ён сляпы.

- Вы за што яе так, кот Базiлiо? - здзiўлена спытаў Бурацiна.

- Вочы ж сляпыя, - адказаў кот, - здалося - гэта сабачаня на дрэве...

Пайшлi яны ўтраiх па пыльнай дарозе. Лiсiца сказала:

- Разумненькi, найразумненькi Бурацiна, хацеў бы ты, каб у цябе грошай стала ў дзесяць разоў больш?

- Вядома, хачу! А як гэта робiцца?

- Прасцей простага. Пойдзем з намi.

- Куды?

- У Краiну Дурняў.

Бурацiна крыху падумаў.

- Не, я ўжо лепей цяпер дадому пайду.

- Калi ласка, мы цябе на вяроўцы не цягнем, - сказала лiсiца, - тым горш для цябе.

- Тым горш для цябе, - прабурчаў кот.

- Ты сам сабе вораг, - сказала лiсiца.

- Ты сам сабе вораг, - прабурчаў кот.

- А то б твае пяць залатых ператварылiся ў кучу грошай...

Бурацiна спынiўся, разявiў рот...

- Хлусiш!

Лiсiца села на хвост, аблiзнулася:

- Я табе зараз растлумачу. У Краiне Дурняў ёсць чароўнае поле, называецца Поле Цудаў... На гэтым полi выкапай ямку, скажы тры разы: "Крэкс, фэкс, пэкс", пакладзi ў ямку залаты, засып зямлёй, зверху пасып соллю, палi як след вадой i iдзi спаць. Да ранiцы з ямкi вырасце невялiкае дрэўца, на iм замест лiсця будуць вiсець залатыя манеты. Зразумеў?

Бурацiна ажно падскочыў.

- Хлусiш!

- Хадзем, Базiлiо, - пакрыўджана зморшчыўшы нос, сказала лiсiца, - нам не вераць - i не трэба...

- Не, не, - закрычаў Бурацiна, - веру, веру!.. Хадземце хутчэй у Краiну Дурняў!..

У харчэўнi "Трох печкуроў"

Бурацiна, лiсiца Алiса i кот Базiлiо спусцiлiся з гары i iшлi, iшлi - праз палi, вiнаграднiкi, праз сасновы бор, выйшлi да мора i зноў павярнулi ад мора, праз той жа бор, вiнаграднiкi...

Гарадок на ўзгорку i сонца над iм паказвалiся то справа, то злева...

Лiсiца Алiса гаварыла, уздыхаючы:

- Ах, не так гэта лёгка трапiць у Краiну Дурняў, усе лапы сатрэш...

Пад вечар яны ўбачылi збоку ад дарогi стары дом з плоскiм дахам i з шыльдай над уваходам: харчэўня "Трох печкуроў".

Гаспадар выбег насустрач гасцям, сарваў з лысай галавы шапачку i нiзка кланяўся, просячы зайсцi.

- Не шкодзiла б нам падсiлкавацца хоць сухой скарыначкай, - сказала лiсiца.

- Хоць скарыначкай хлеба пачаставалi б, - паўтарыў кот.

Зайшлi ў харчэўню, селi каля камiнка, дзе на ражнах i скавародках смажылася ўсялякая ўсялячына.