Так сказаў Заратустра (на белорусском языке) - Ницше Фридрих Вильгельм - Страница 57

Гэта гонар маёй пячоры, калi самi каралi будуць сядзець у ёй i чакаць, але канечне, доўгая будзе чаканка ў iх!

Ну добра! Нiчога не зробiш! Дзе сёння найлепш вывучваюцца чакаць, як не пры двары? I ўся каралеўская цнота, якая яшчэ засталася ў iх, цi ж не кажа яна: умець чакаць?"

Так сказаў Заратустра.

П'яўка

Заратустра, увесь у сваiх думках, iшоў далей, спускаючыся з гор, па лясах, мiма балацiн; i, як яно можа стацца з кожным, хто разважае пра цяжае i нялёгкае, незнарок на кагосьцi наступiў. I вось - у твар яму адразу пырснулi крыкi болю, два праклёны i дваццаць два брыдкiя кленiчы, аж Заратустра, спалохаўшыся, замахнуўся кiем i ўдарыў таго, на каго наступiў. Але адразу спахапiўся, i сэрца яго смяялася з дурасцi, якую толькi што зрабiў.

"Даруй, - сказаў ён чалавеку, якi падняўся са змрочным тварам, - не сярдуй i паслухай спачатку такое прыпавесцi

- пра тое, як адзiн дарожнiк, якi марыў пра нешта далёкае, на пустой вулiцы незнарок штурхнуў нагой сабаку, што заснуў на сонцы;

- i як абодва падскочылi i кiнулiся адзiн на аднаго, нiбы заклятыя ворагi, абодва перапалоханыя да смерцi, - гэтаксама атрымалася i ў нас.

I ўсё ж - як мала было трэба, каб яны абышлiся адзiн з адным ласкава, сабака i дарожнiк. Абодва ж яны - адзiнокiя!"

"Хто б ты нi быў, - усё яшчэ гневаючыся, сказаў незнаёмы, - ты моцна зачапiў мяне не толькi нагою, але i гэтым параўнаннем!

Дзiвiся, цi ж я сабака?" - I з гэтымi словамi ён падняўся i выняў сваю голую руку з тванi. А да гэтага ён, затаiўшыся i прыпаўшы да зямлi, ляжаў каля вады, як паляўнiчы, калi высочвае дзiчыну.

"Што ты робiш, - усклiкнуў Заратустра спалохана, убачыўшы, што па руцэ незнаёмага цячэ кроў, - што ты тут робiш, няшчасны? Цi не ўкусiла цябе якая гнюсота?"

Але скрываўлены ўсмiхнуўся, хоць i не прайшоў яшчэ гнеў у яго. "А табе што? - адказаў ён i хацеў адысцi. - Тут я ў сябе дома, на сваiх пашах. Хай у мяне пытаецца, хто хоча: але перад кожным асталопам я не збiраюся перападаць".

"Ты памыляешся, спагадлiва сказаў Заратустра, стрымлiваючы яго, - ты тут не ў сябе дома, а ў маiм царстве, i ў iм нiкому не павiнна быць блага.

Называй мяне як хочаш, - а я той, кiм павiнен быць. Сам сябе я называю Заратустра.

Вось што! Там угары дарога вядзе да маёй пячоры - гэта недалёка; цi не хочаш ты ў мяне загоiць свае раны?

Не пашанцавала табе ў гэтым жыццi, няшчасны: спачатку цябе ўкусiў звер, потым на цябе наступiў чалавек!"

Але пачуўшы iмя Заратустры, пацярпелы перамянiўся. "Як пашанцавала! усклiкнуў ён. - Калi што яшчэ i мучыць мяне з жыццём, цеплiць маю цiкаўнасць, дык гэта адзiн-адзiны чалавек - Заратустра, адно-адзiнае стварэнне - п'яўка.

На тое я i ляжу каля балота, як рыбак, i вось ужо разоў мо з дзесяць упiвалася мне ў руку п'яўка, а цяпер куды больш цудоўную п'яўку прынадзiла мая кроў - самога Заратустру!

О шчасце! О цуд! Хай будзе пахвалёны той дзень, якi прывёў мяне да гэтай балацiны! Хай будзе пахвалёная найлепшая, наймацнейшая п'яўка з усiх, што жывуць сёння, хай будзе пахвалёная п'яўка сумлення - Заратустра!"

Так сказаў незнаёмы; i Заратустра быў рады з ягоных слоў i пашаноўнай манеры гаварыць. "Хто ты? - спытаўся ён, падаючы яму руку. - Яшчэ шмат памiж намi нявысветленага i няяснага, але, здаецца, светлы дзень ужо распагоджваеца".

Я - сумленны духам, - адказаў той, - а ў справах духу цяжка знайсцi чалавека больш строгага, цвёрдага i мэтанакiраванага за мяне, акрамя таго, у каго я вучыўся, - я кажу пра самога Заратустру.

Лепей не ведаць нiчога, чым многае - напалавiну! Лепей на маю рызыку быць дурнем, чым мудрацом за кошт чужых думак! Я дашукваюся асновы:

- няважна, малая яна цi вялiкая, называецца балотам альбо небам. Хай аснова гэтая будзе шырынёю хоць з далоню - мне досыць: хай толькi яна будзе аснова, на якой можна ўцвердзiцца!

- хай шырынёю хоць з далоню: на ёй можна ўцвердзiцца. У сапраўды сумленным спазнаннi няма вялiкага i малога".

"Дык, можа, ты даследчык п'явак? - спытаўся Заратустра. - Можа, ты, сумленны духам, да апошнiх асноваў даследуеш п'яўку?"

"О Заратустра, - адказаў сумленны духам, - гэта было б аж-аж, калi б я адважыўся на гэта!

Калi што i спазнаў я, дык гэта п'яўчыныя мазгi: гэта - мой свет!

Сапраўды, гэта цэлы свет! Але даруй, тут ужо гаворыць мой гонар, бо ў гэтым няма мне раўнi. Таму i сказаў я, што тут - я ў сябе дома.

Даўно ўжо даследую я гэтую адзiную рэч, мазгi, п'яўчыныя, каб коўзкая iсцiна не выкаўзнулася ад мяне! Тут - маё царства!

- дзеля гэтага я ахвяраваў усiм, праз адно гэта ўсё мне з'абыякавела; i побач з веданнем маiм - цемра невуцтва.

Сумленне майго духу патрабуе ад мяне, каб я ведаў што-небудзь адно i не ведаў нiчога iншага: мне агiдныя ўсе палавiнiстыя духам, усе туманныя, напышлiвыя, замроеныя.

Там, дзе канчаецца сумленнасць мая, я сляпы, i хачу быць сляпым. Але дзе я хачу ведаць, я хачу быць сумленным, а значыцца - строгiм, цвёрдым, мэтанакiраваным, жорсткiм i неўблагальным.

Ты сказаў калiсьцi, о Заратустра: "Дух ёсць жыццё, якое само падцiнае жыццё"; гэта прывабiла мяне i прывяло да твайго вучэння. I сапраўды, сваёю крывёю памножыў я веды свае!"

"I гэта вiдавочна", - адказаў Заратустра: бо з рукi сумленнага духам усё яшчэ лiлася кроў. Дзесяць п'явак упiлiся яму ў руку.

"О ты, дзiўны прыяцель, як добра вучыць мяне такая вiдавочнасць - ты сам! I магчыма, не ўсё асмелiўся б я даверыць твайму слыху, такому зысклiваму!

Ну што ж! тут мы i разыдземся! Але я хачу зноў пабачыцца з табою. Там, угары, дарога да маёй пячоры: сёння ноччу ты будзь маiм жаданым госцем!

Я хачу загоiць таксама i раны твайго цела, на якое я наступiў: я яшчэ падумаю пра гэта. А цяпер мне трэба спяшацца - мяне клiча крык на дапамогу!"

Так сказаў Заратустра.

Чарадзей

1

Але калi Заратустра абагнуў скалу, ён убачыў непадалёк, на роўнай дарозе, чалавека, якi курчыўся, як апантаны нячыстым, i, нарэшце, кiнуўся нiцма на зямлю. "Пастой! - сказаў Заратустрв свайму сэрцу. - Гэта, мабыць, i ёсць той вышэйшы чалавек, чый пакутлiвы крык пра дапамогу я чуў; зiрну, цi нельга яму чым-небудзь памагчы". Але збегшы ўнiз да таго месца, дзе ляжаў чалавек, ён убачыў перад сабою старога: дрыжыкi бiлi таго, вочы былi нерухомыя, i як нi манiўся Заратустра паставiць яго на ногi, усё было марна. Здавалася, няшчасны нават не заўважаў, што побач з iм нехта ёсць; шкада было глядзець, як ён роспачна акiдаўся па баках, быццам пакiнуты цэлым светам i бязмежна адзiнокi. Нарэшце, пасля ўсiх гэтых канвульсiяў, ён загаласiў: