Так сказаў Заратустра (на белорусском языке) - Ницше Фридрих Вильгельм - Страница 33

Вось чаму я слепа жыву сярод людзей; проста, як бы я iх зусiм не ведаў: каб мая рука не зусiм страцiла веру ў цвёрдую апору.

Я не ведаю вас, людзi: гэтая цемра вакол мяне часта была мне суцяшэннем.

Я сяджу каля дарожнае брамы перад усiмi шэльмамi i пытаюся: хто хоча мяне ашукаць?

Мая першая людская мудрасць, што я даюся на падман, каб не дацца падманшчыкам.

Ах, калi б я баяўся чалавека, як бы ён тады мог быць якарам майму шарыку! Дужа лёгка панёс ён мяне ўгору i ўдалечыню!

Такое ўжо наканаванне майму лёсу, каб я жыў без асцярогi.

Калi той, хто жыве сярод людзей, не хоча памерцi ад смагi, ён павiнен навучыцца пiць з любой шклянкi; i хто не хоча застацца чыстым, павiнен умець умыцца i бруднай вадой.

Так я часта суцяшаў сам сябе: "Дарма! Нiчога, стары! Няшчасце ўвiнулася ад цябе: цешся ж гэтым, як шчасцем сваiм!"

А другая мая людская мудрасць: я болей шаную славалюбных, чым ганарыстых.

Цi ж параненая славалюбнасць не мацi ўсiх трагедый? А дзе паранена ганарыстасць, там вырастае нешта лепшае, чым яна сама.

Каб на жыццё было любасна глядзець, трэба, каб яго гульня была любасна згуляная: а на гэта спатрэбяцца добрыя акторы.

Добрых актораў я бачыў ва ўсiх славалюбцах: яны iграюць i хочуць, каб iмi захаплялiся - увесь дух iхнi ў гэтым жаданнi.

Яны выстаўляюць сябе, яны выдумляюць сябе: калi я побач з iмi, я люблю назiраць жыццё - гэта ацаляе ад маркоты.

Таму я i шкадую славалюбных, што яны мне - лекары ад маёй маркоты i прывязваюць мяне да чалавека, як да вiдовiшча.

I пасля: хто вымераў у славалюбнасцi ўсю глыбiню яе сцiпласцi! Я добры i спагадлiвы да яе, бо яна сцiплая.

Яна хоча, каб вы навучылi яе верыць у сябе; яна кормiцца з вашых вачэй, яна есць пахвалу з вашых рук.

Вашай iлжы яна яшчэ верыць, калi вы хлусiце пра яе нешта прыемнае: бо ў самых глыбiнях яе сэрца ўздыхае: "што такое я!"

I калi сапраўдная цнота ёсць тая, што не ведае сама пра сябе, дык гэтая вось яна: славалюбны нiчога не ведае пра сваю сцiпласць!

I вось мая трэцяя людская мудрасць: я не дапускаю, каб ад вашай пудлiвасцi мне спрыкрала бачыць лiхiх.

Я шчаслiвы, калi бачу дзiвосы, спароджаныя гарачым сонцам, - тыграў, пальмы, грымучых змей. Ёсць i сярод людзей дзiвосныя спараджэннi гарачага сонца, i ў лiхiх ёсць шмат чаго, каб дзiву дацца.

I, як вашыя мудрацы паказалi сябе не тое каб дужа мудрымi, так i вашае зло не выцягнула на рэпутацыю лiха.

I я часта пытаўся, круцячы галавою: "Навошта яшчэ гэты ваш гром, грымучыя змеi?"

Праўда, i ў лiха ёсць свая будучыня! I сама гарачы поўдзень яшчэ не адкрыты чалавеку.

Як многае ўжо сёння называецца лiхiм злом, хоць ушыркi яно дванаццаць крокаў i тры месяцы ўдоўж! Але калi-небудзь прыйдуць на свет большыя цмокi.

Каб Звышчалавеку не забракавала свайго цмока - Звышцмока, трэба, каб гарачае сонца яшчэ доўга палала над сырою нетрай!

Вашыя дзiкiя каты павiнны яшчэ зрабiцца тыграмi, а чарапахi кракадзiламi: бо спраўнаму мыслiўцу - спраўныя ловы!

I праўда, мае вы добрыя i справядлiвыя! Шмат смешнага ў вас, асаблiва страх перад тым, што дагэтуль называлася "чортам"!

Вы такiя чужыя душою вялiкаму, што Звышчалавек быў бы вам страшны ў сваёй даброцi!

I вы, мудрыя i ўсёведныя, уцяклi б ад палкай гарачы той мудрасцi, у якой Звышчалавек вялiкi ахвотнiк абмываць сваю галiзну!

А вы, людзi найвышэйшыя, якiх бачылi мае вочы! Я спаняверыўся ў вас i ўпотай смяюся з вас: я здагадваюся, - вы майго Звышчалавека чортам назвалi б!

Ах, я стамiўся ад гэтых "вышэйшых" i "найлепшых": мяне парывае падняцца вышэй ад iх "вышынi", прэч ад iх, угору, да Звышчалавека!

Жах агарнуў мяне, калi я ўбачыў гэтых "найлепшых" голых; i тады крылы выраслi ў мяне, каб лунаць у далёкiя будучынi.

У далёкiя будучынi, сама паўднёвы Поўдзень, далей за мроi ўсiх мастакоў: туды, дзе багi саромеюцца любой вопраткi.

Але я хачу бачыць пераапранутых вас, суседзi мае i блiзкiя, у прыгожых строях, шаноўных i славалюбных, як яно i належыць "добрым" i справядлiвым".

I сам я хачу сядзець сярод вас пераапрануты - каб не пазнаваць нi вас, нi сябе: i ў гэтым мая апошняя людская мудрасць.

Так сказаў Заратустра.

Найцiшэйшая гадзiна

"Што сталася са мною, сяброве мае? Вы бачыце, я - не ў гуморы, гнаны, слухаюся процi волi, гатовы iсцi - ах, iсцi ад вас!

Так, яшчэ раз мусiць Заратустра вярнуцца ў сваю самоту: але гэтым разам мядзведзь вельмi неахвотна вяртаецца ў бярлог.

Што сталася са мною? Хто мяне змушае на гэта? - О, гэтага вымагае мая гнеўная спадарыня, гэта яна гаварыла са мною; цi называў я вам яе iмя?

Учора ўвечары са мною гаварыла мая найцiшэйшая гадзiна: гэта iмя маёй жудаснай уладаркi. Гэта было так - бо я павiнен расказаць вам усё, каб угневалася ваша сэрца на мяне, хто так раптоўна развiтваецца з вамi!

Цi ведаеце вы спалох таго, хто засынае?.. Страх забiрае яго да кончыкаў пальцаў, бо зямля выходзiць у яго з-пад ног i пачынаецца сон.

Такую вось прыпавесць раскажу я вам. Учора, у сама цiхi час, у час вечаровай цiшынi, зямля вымкнулася ў мяне з-пад ног, i пачаўся сон.

Стрэлка пасунулася, гадзiннiк майго жыцця перавёў дух - я нiколi яшчэ не чуў такой цiшынi вакол сябе; дык вось, маё сэрца спалохалася.

I вось да мяне загаварыла без голасу: "Ты гэта ведаеш, Заратустра?"

I я закрычаў жахлiва да гэтага шэпту, i кроў адплыла з майго твару: але я маўчаў.

Тады зноў загаварыла мне без голасу: "Ты ведаеш гэта, Заратустра, але толькi не кажаш!.."

I я нарэшце адказаў, як зацяты: "Ведаю, ведаю, але казаць не хачу!"

I яна зноў безгалоса загаварыла са мною: "Ты не хочаш, Заратустра? Праўда? Не хавайся ў сваёй упартасцi!"

I я, плачучы i дрыжучы, як малое, казаў: "Ах, i праўда, я хацеў, але я не магу! Вызвалi мяне ад гэтага! Гэта мне не ў сiлу!"

I зноў яна сказала: "Пры чым тут ты, Заратустра! Скажы мне сваё слова i памры!"

Я адказаў ёй: "Ах, хiба ж гэта маё слова? Хто я такi? Я чакаю больш вартага: я не варты нават таго, каб загiнуць дзеля яго".

Тады яна зноў сказала безгалоса: "Пры чым тут ты? У табе яшчэ мала пакоры. У пакоры сама шорсткая скура".

I я адказаў: "Чаго толькi ўжо не вынесла скура маёй пакоры! Я жыву ля падножжа сваёй вышынi: якiя высокiя мае вяршынi? Нiхто яшчэ мне не сказаў гэтага. А мае далiны мне добра вядомыя".