Хрыстос прызямліўся ў Гародні - Караткевіч Уладзімір Сямёнавіч - Страница 45

У гэты час Лотр узняў руку:

— Людзі славутага горада! Пан Бог наш Езус з апосталамі вырашыў на нейкі час пакінуць нас. Будзе ён хадзіць па краі, вястуючы слова Божае.

Кардыналавы вочы былі вільготныя. Твар дыхаў высакароднасцю.

— Спадзяюся, не заробім мы ад яго нараканняў. Ціха і спакойна будзем выконваць свае абавязкі перад ім, месіяй нашым, перад зямлёй нашай улюбёнай, царквою, дзяржавай і панамі. Будзем чакаць яго… За працу, мілыя браты мае. За працу!

У гэты момант не вытрымала і загаласіла нейкая баба ў натоўпе: «А на каго ж ты нас?!.» — і змоўкла, відаць, суседзі цыкнулі. Людзі стаялі моўчкі.

І тады загулі дуды ў руках варты і сумна, высока заспявалі рагі.

Слухаючы іх, стаялі ля мура, на выступе, фра Альбін, Крыштофіч і Кашпар Бекеш. Апошні, відаць, трохі выпіў віна: разрумяніўся гожы твар. На сонечна-залатых валасах юнака ляжаў аксамітна-чорны, з адлівам у сіняе, берэт. Ветрык варушыў на ім пышны султан пер'яў. Плашч перакінуты цераз плячо. На поясе кароткі залаты меч — корд. Дзеўкі заглядалі на юнака. Але ён глядзеў толькі на гатовых у дарогу апосталаў і на таго, хто называў сябе Хрыстом. Глядзеў, нібы імкнуўся зразумець яго.

— Яны не могуць верыць, — сказаў ён урэшце Крыштофічу. — Глядзі, які твар. Відавочна з пахмелля. Боскага ў ім не больш, чым ва ўсіх тут. Звычайны чалавек.

— Лепей скажы, як яны могуць верыць? — усміхнуўся Крыштофіч. — Ну, гэта ў законе. Але твар у яго сапраўды махлярскі. Валацуга, ды і ўсё. І падумаць толькі, што ты так захапляўся гэтай дачкою мечніка, збіраўся сустрэць у касцёле…

Ён перавёў вочы з Бекеша на Хрыста. Параўнанне было яўна не на карысць апошняму:

— Гожы, адукаваны, багаты, з розумам, які з дзяцінства звольнены ад догмы. А ён, кажуць, толькі працягнуў руку…

— Замоўкні, брат Альбін, — змучана сказаў Кашпар. — До…

— Вось яна, сіла сляпой веры.

Бекеш зразумеў, што ў сябра настрой гаварыць казані. І таму ён сказаў з'едліва:

— Ты, здаецца, таксама кінуў на адну жанчыну вокам… І вось яна таксама ідзе з ім. Зірні. Спачатку адну, потым…

— Кгм, — збянтэжана сказаў «пожаг». — Я — гэта іншае…

— І ўсё ж яна ідзе, — мучыў далей Бекеш.

— Ты павінен быў бы ведаць, сын мой, што гуманістам у гэтай юдолі не шанцуе, — павучальна сказаў брат Альбін. — А шанцуе ў гэтай юдолі шэльмам, паскуднікам, ашуканцам і круцялям.

Трубы і дуды ўсё яшчэ спявалі. Лотр схіліўся да Хрыста:

— Бывай… Жыві вольна… Толькі вось што: маску, маску насі. Вочы ў цябе разумненькія. Не дуры. Надзень.

Братчык глядзеў на яго дураслівымі, хітрымі і разумнымі вачыма.

Да Бекеша і Крыштофіча праштурхнуўся праз натоўп Кляонік.

— Здароў, Кашпар. Што, добра ўчора пагулялі?

Конча засмучаны Бекеш адказаў яму з адценнем лёгкай іроніі:

— Ну, пагулялі. Але ж гэта ад абрыдлівасці да ўсяго гэтага. Папойка сярод чумных. Дэкамерон.

— Цудоўная кніга, ці не праўда? — трохі ненатуральна спытаў разьбяр.

— Цудоўная, — не даў яму літасці Бекеш. — А вось ты мне лепей скажы, чаму ты, Кляонік, штурхаўся між гэтых ашуканцаў, вадзіў да іх сяброў-фанатыкаў, што ўзнялі тады гэты вэрхал з узяццем замка? Да жывой рэліквіі цябе пацягнула?

— Слухай, Кашпар, — рашуча сказаў Кляонік. — Слухайце, брат Альбін з Дубатыння. Здаецца мне, мы трохі перагнулі. Нельга быць непамяркоўным, як тыя… як нашы ворагі. Іначай, можна адно ізуверства замяніць другім. А мы, гуманісты, ва ўсім павінны ад іх адрознівацца… Гэта цікавы чалавек. Я шкадую, што не разабраўся ў ім. Гэта варты ўвагі чалавек.

— Шалбер, — рэзка сказаў Бекеш.

— Магчыма, але трэба зразумець і гэта. Што ён такое? Адкуль?

— Угу. І чаму спеўся з царквою?

— Не думаю, што гэта так, Кашпар. Магчыма, гэта няшчасце. Магчыма, страта веры ў нешта.

— А хто яго прымушаў хлусіць, дапамагаць выбіваць з гэтай гурмы апошнюю медзь, зводзіць дзяўчат-фанатычак, шырыць забабоны, ізуверства, змрок?

— Магчыма, абставіны. Няшчасныя абставіны. І ён не сябра царкве. Ён… баіцца. Я сэрцам адчуваю: вісіць над ім нейкі меч. І як ты сабе хочаш, Кашпар, а я і далей буду цікавіцца ім, старацца зразумець да апошняга і, магчыма, памагаць, калі зразумею, што варта.

Альбін усміхнуўся.

— Вера са дна ўскалыхнулася. — Бекеш не помніў сябе. — Пабег за Божым хвастом. І ён яшчэ абвяшчаў піетэт толькі да розуму і вопыту. Трывала ж ты іх трымаўся! А чым ты давядзеш нават сабе, што гэта ён? Ісус?

Крыштофіч зразумеў, што спрэчка можа давесці да сваркі двух лепшых сяброў. Трэба было ратаваць становішча. Тры чалавекі на ўсю Гародню. І так іх мала паўсюль, так мала, а тут і гэтыя пасварацца!

— Мяркую, давесці сабе гэта лёгка, — цёмныя вочы ягоныя смяяліся. — І ўпэўніцца таксама лёгка. Не спатрэбіцца нават сусветны сабор. Працягні руку — і ўсё… Будзеце спрачацца ці дасцё слова мне?

Сябры прыціхлі. Абодвум было ўжо трохі сорамна сваёй гарачнасці. Абодва радаваліся, што Крыштофіч не даў ім дайсці да ўзаемных абраз. Па тоне ягоным яны здагадаліся, што ён зараз скажа нешта выключна злоснае і меткае: на гэта ён быў вялікі майстра.

— Ну? — буркнуў Бекеш.

— Наш ныня жывы папа, Леў Х, — манах гаварыў ціха, — адразу пасля выбрання адмяніў адну старажытную цырымонію. Якую, хачу я вас спытаць?

— Прылюдную праверку coram populo*, — здагадаўшыся, пырснуў Кляонік.

* Мужчынскага полу.

— Менавіта, — сказаў манах. — Мала што, а, можа, там суцэльныя дурныя язвы. А тое, што ён мужык — кожны папа давядзе, мяркую, і так. Дурная справа няхітрая.

— Не разумею, куды ты вядзеш? — злёгку ўсміхнуўся Бекеш.

— І цябе яшчэ вучылі па законах рыторыкі? Бездар! Дык вось, адна мая пасылка тая, што ў кожнага можна праверыць ягоны coram populo.

— Ён гэта ўжо і так давёў, — сказаў Бекеш, — Хрыстос гэты.

— Чакай, цяпер другое. Скажыце, ці пры кожным сваім з'яўленні месія выбірае новы воблік, ці карыстаецца старым воблікам?

— Мяркую… старым… — няўпэўнена сказаў Кляонік. — Хіба што ран няма, таму што яны — справа чалавечых рук, так, справа чалавечых рук.

— І я думаю — старым. Першавоблік Бога-сына — рэч устаноўленая і страшэнна каштоўная. Не можа ён з'явіцца ў выглядзе гарбуна, бязногага, рабога. Нездарма ж на ўсіх іконах ён збольшага падобны: каштанава-залатыя валасы, блакітныя вочы, «тварам не круглы».

— Ясна, — сказаў Кляонік. — Далей.

— Яшчэ адно пытанне. Скажыце, можа адна рэч быць адразу ў двух месцах?

— Не, — сказаў Бекеш.

— І яшчэ адно. Якую самую галоўную рэліквію прыдбаў пры сваім жыцці для Францыі Людовік святы?

Сябры стаялі аглушаныя. Знішчальны, бязлітасна лагічны ход думкі Крыштофіча пачынаў адкрывацца ім.

— Крайнюю… плоць… Хрыста, — ледзь выдушыў разьбяр.

— Так. Воблік Хрыстоў — рэч нязменная, настолькі вялікая і вечная, што Езус не дазволіць сабе вечна мяняцца, як гэты паскудны свет. Адна рэч не можа быць у двух месцах. Праўдзівасць рэліквіі Людовіка гонарам сваім зацвердзіў Рым. Значыцца?…

— Значыцца, трэба ўчыніць гэтаму круцялю праверку coram populo і заадно ўпэўніцца ў іншым, — засмяяўся Бекеш. — Наўрад ці гэта пацвердзіцца.

— Горш другое, — з'едліва і сумна сказаў Крыштофіч. — Намеснікі Хрыста лічаць, што яны вышэй за яго. Што пасуе Хрысту — не пасуе ім. Хрысту можна было не мець крайняй плоці, папе — аніяк нельга, і на гэта ёсць найстражэйшы закон. Я зусім не за тое, каб такое рабілі з усімі людзьмі, я — хрысціянін. Але, уласна кажучы, чаму? Злітуйцеся, дзе тут справядлівасць?

Змоўклі трубы. Цяжкія палавінкі брамы пачалі разыходзіцца. У натоўпе пачуліся ўздыхі.

— Так і не праверым, — прытворна ўздыхнуў Бекеш. — Зірніце, як іх Лотр праводзіць… Са слязой.

І ў гэты момант Кляонік з усмешкай сказаў:

— Слухайце, хлопцы, не можа гэтага быць, каб Лотр не хацеў быць папай… Спадзяецца, відаць?

Сябры, улавіўшы ход ягонай думкі, зарагаталі. Бекеш уявіў сабе тую карціну і, паколькі меў жывую фантазію, аж заліўся смехам.

— А добра было б, хлопцы, яму тыя спадзяванні абрэзаць.