Чорны замак Альшанскі - Караткевіч Уладзімір Сямёнавіч - Страница 21

— Ведаю. Ведамства Розенберга. Рабунак каштоўнасцей.

— Правільна. Закапаў нехта Франц Керн з іншымі. Вось гэта справа людзей, якіх я калісь добра ведаў. А падзеі амаль чатырохсотгадовай даўнасці — гэта справа не наша. Ты б яшчэ папрасіў расследавання справы забойства Напалеона.

— І папрасіў бы. Рабілі ж аналіз ягоных валасоў на мыш'як. У сучаснай следчай лабараторыі. Выявілі: быў атручаны.

— Ну гэтую паслугу і я табе магу зрабіць. Што табе трэба?

— Зрабіць аналіз чарніла. Прагледзець кнігу ў інфрачырвоных праменнях. Ну і іншае там. Поўны агляд.

— Гэта — чаму не зраблю. Па-сяброўску. Чаму не памагчы? Дый увогуле цікава. А астатняе — ты адкрыў, ты і рабі. Памятаеш, як ты справу Дастаеўскай-Карловіч аднаўляў ды разблытваў? Толькі для цікавасці мне расказваў. І тут тое ж. Ну, лагічна, калі хочаш, будзем абдумваць разам. Гімнастыка для мазгоў. Ну, хіба юрыдычную параду Шчука можа даць, дый то. Ты пра юрыспрудэнцыю таго часу больш ведаеш. Права страшэнна змяняецца. І разблытвай сам. То і тут плавай сам. Не шукай дапамогі. Тут дай бог Шчуку са сваімі дакументамі ды знаходкамі справіцца.

Падліў мне:

— Цікавая для цябе штука. Проста «востраў скарбаў». А як наконт тых кропак? Ну, 9с, 20в… Няўжо і вылічальная машына тут нічога не зрабіла б?

— А што яна зробіць? Прасцейшы прыклад — «Вова-дурань» 1 н, 1 д і г.д. Перабрала варыянты выдала, дый чамусьці па-расейску: «На дурь, Вова». Я не магу іх, варыянты, перабраць, ну і ў яе такая самая логіка. Ды ў чалавека і ўвогуле гэты працэс лепшы, толькі што ідзе больш павольна.

— Мала суцяшае, — сказаў Хілінскі.

— Яна выдасць усе варыянты, што маюць хаця нейкі сэнс, сотні тысяч, але выбар зрабіць не здолее. У яе фармальная логіка. Таму чалавек загадзя і адмаўляецца ад такіх задач.

— Ясна, — сказаў Хілінскі, — значыць, свядомае прызнанне разумовага банкруцтва. Непераможнасці зведаць.

— Глупства, — сказаў я. — Адмаўленне загадзя — не сведчанне бяссілля чалавечай логікі. Чалавек можа зрабіць правільную выснову на падставе далёка няпоўнай інфармацыі. І можа загадзя прадбачыць, што ніякая інфармацыя не дасць магчымасці зрабіць вывад. І гэтае адмаўленне загадзя ад невырашальнай задачы не сведчанне бяссілля, а сведчанне ўсемагутнай сілы чалавечай логікі.

— Што ж, біце на ўсемагутнасць. Прызнацца, крыху зайздрошчу.

— Ну вось, — сказаў я. — Зараз пайду высыпацца.

— «Разбуди, когда раскинет ветви по-весеннему наш старый сад», — змрочна сказаў ён.

За акном была абрыдлівая красавіцкая слата.

…Я адчыніў дзверы і адразу адчуў, што ў маёй кватэры нехта ёсць. Скінуў туфлі і прайшоў у кабінет. Так і ёсць: саладкаваты цыгарэтны пах.

На канапе, падкурчыўшы пад сябе прыгожыя ногі, сядзела і грэла рукамі ступні жанчына.

— Зоя?

— Ну так, ты не чакаў?

— Даўно?

— Бачыш, толькі зайшла. Ногі пакалелі.

Я прынёс з кладоўкі халат і накінуў ёй на ногі.

— Дзякуй. Я столькі хадзіла па гэтай слаце. Столькі хадзіла.

Дзіўны быў у яе выгляд. Нібы накапала ў вочы беладоны. Зрэнкі вялізныя-вялізныя, спыненыя. Вусны белыя, нібы яна падціснула іх. Я спачатку быў спалохаўся.

— Што з табою?

— Нічога. Ты хочаш спытаць, нашто я тут? Ды бачыш, прыпаўзла. Знаеш, як не дужа разумныя сабакі. Разумныя ідуць па апошняе ў лес. Я толькі каб аддаць табе ключ. Унь ён, на століку.

— А я пра яго і забыўся, — шчыра сказаў я. — З'есці чаго хочаш? Выпіць?

— Не трэба нічога.

Яна змоўкла.

— Слухай, — сказаў я, — казаў жа я табе, кінем гэта. Заставайся — і ўсё. Толькі шчыра — чуеш? — шчыра ўсё скажам яму.

— Ды не, — амаль бязгучна сказала яна. — Права не маем. Права не маю. Падман. Нінавошта я болей не маю права. Не маю.

— Перастань ты сябе катаваць, — кінуў я. — Ну здарылася, ну лухта. Кончым з гэтым, і ўсё.

— Не лухта, — сказала яна. — Я і прыйшла, каб скончыць. Болей не прыйду. Пагляджу вось толькі і… Нічога, ты хутка забудзеш, што здарылася. І ты мяне жорстка не судзі.

— Ды я й не думаю, — усміхнуўся я. — Ну давай вып'ем крыху «нямешанага кадара».

— Давай, — усміхнулася яна вільготнымі вачыма. — Толькі давай будзем тут. Нікуды не пойдзем.

Я расчысціў стол ад слядоў начной працы і паставіў на яго што меў.

— Ты што збіраешся рабіць у наступныя дні?

— Пакуль нічога. Дні праз тры з'еду.

— Куды?

— У Альшаны па справе. Гэта пад Кладна. Вёска.

— Надоўга?

— Тыдні тры, можа, месяц.

— Ну вось, значыць, бывай. Можа здарыцца і так, што сустрэнемся. Выпадкова. Хто ведае, што яно і як.

— Слухай, Зоя. Я яшчэ раз табе кажу…

— Не кажы глупства. Не паўтарай гэтага. Сам ведаеш, слабасць жаночая. Але толькі не са мной. Я вырашыла ўжо.

— Не буду. Хаця мне кепска. Але, магчыма, я і пераканаю цябе.

— Паглядзім. Паглядзім.

Дзіўныя, дзіўныя вочы.

— А што ты гэтыя дні рабіў?

— Ды тут галаваломку адну старажытную рашаў.

— І вырашыў?

— Не дужа. Не да канца.

— Ну, памагай табе бог. Хай шчасціць. Ты ж глядзі вазьмі цёплыя шкарпэткі. Некалькі. У вёсцы слата. Блакнотаў пару. Цыгарэт. Кавы растваральнай, бо там не дастанеш. І ручак пару зарадзі. І плёнак вазьмі для апарата. І нож. І брытву.

Нешта знарочыстае і няпэўнае было ў гэтай клапатлівасці. Так, пэўна, жонка выпраўляе ў дарогу мужа, здрадзіўшы яму або ведаючы, што неадменна здрадзіць, што вышэйшы, непахісны лёс няўхільна вядзе яе да гэтага.

— Усё вазьму, — сказаў я. — У мяне спіс. Я — вопытны на камандзіроўкі. І ўвогуле… метадычны стары кавалер.

— Не трэба табе больш заставацца ім. Чуеш, прашу цябе. Кепска гэта канчаецца.

— Ну так, — няўдала пажартаваў я. — Хто жэніцца — у таго жыццё сабачае, затое смерць чалавечая, а хто не — у таго сабачая смерць, але затое чалавечае жыццё.

— Пры цяперашніх сваяцкіх пачуццях і смерць не заўсёды бывае чалавечая, — падхапіла яна.

— Ды што з табою?

— Плачу, — сказала яна. — І над сабою. І над табою. І над усімі.

І раптам злавіла ў паветры выключальнік бра, націснула яго.

— Хадзі да мяне, — голас быў хрыплаваты і адчайдушны. — Апошняя наша з табой… часіна… Даруй мне.

У тоне гэтым было нешта такое, што нельга, немагчыма было сказаць «не».

….

Праз гадзіну я праводзіў яе. І колькі я ні казаў, каб яна заставалася, колькі ні ўмаўляў, колькі ні казаў, што заўтра сам пайду гаварыць з яе мужам, яна, бледная, толькі адмоўна круціла галавой.

— Не праводзь мяне. Ну вось, я не хацела, каб не было гэтага вечара, каб не было ўспамінаў. Я пайду. Я страшэнна, страшэнна стамілася.

Мы стаялі ў пад'ездзе, і, калі ў яго зайшоў Хілінскі, распячатваючы пачак цыгарэт, яна нават і на імгненне не адарвалася ад мяне. Стаяла, уся дрыжучы.

Хілінскі, праходзячы паўз нас, зрабіў незнаёмы твар. А яна, не паспеў ён узняцца і на адзін марш, прыпала да маіх вуснаў.

— Памятай… Даруй… Не памінай мяне, калі ласка, ліхам. Бывай.

Адарвалася ад мяне і выскачыла ў дзверы, пад дождж, які шалёна паліваў увесь вялізны горад, усе яго мокрыя бліскучыя дахі і чорныя голыя дрэвы.

…Хілінскі ўсё яшчэ поркаўся з ключом, і я спыніўся ля яго закурыць.

— Засмучаная, — раптам сказаў ён. — Гаротна засмучаная.

— Вам дзіўна? — суха сказаў я.

— Крыху, — сказаў ён. — Не мая гэта справа, але я, Антоне, думаю, што ведаю людзей. І… нешта не належыць яна да тыпу чуллівых. Ту-уга ведае, што, як і нашто. Нават калі панчохі купляе, нават калі ў першы раз аддае пацалунак. Ну, аднак, гэта больш годна, чым нейкая цызя, што пеўня ад курэй ганяе за «задзірлівасць»… Але засмучаная. Пэўна, нешта сур'ёзнае здарылася.

— Гэта мая былая сяброўка, — буркнуў я.

— Ухваляю.

— Што былая?

— Не, што сяброўка.

— Мае паводзіны людзі калісьці назвалі б заганнымі — «предосудительными», — горка сказаў я.

Я не стаў тлумачыць чаму, але ён, відаць, зразумеў.

— Сабе ты гэта даруеш? Можаш гэта сабе дараваць? То нашто асуджаць за тое самае іншых? І хто мае права асуджаць?