Хобіт, або вандроўка туды і назад - Толкин Джон Рональд Руэл - Страница 38

Хобіт вьшырнуў, адплёўваючыся, схапіўся за цабэрак, нібы пацук, але ж як ні намагаўся, наверх ускараскацца не змог: толькі, ускараскаецца — а пустая бочка пераварочваецца — і плюх! Зноў пад ёю. Яна была пустая і плавала, быццам корак. Хаця вушы былі паўнюткія вадой, Більба чуў эльфійскі спеў наверсе ў кладоўцы. Потым люк з грукатам зачыніўся, і галасы зніклі. Хобіт застаўся ў цёмным тунелі, у ільдзяной вадзе, зусім адзін — не браць жа ў разлік сяброў, запакаваных ў бочкі.

Хутка наперадзе ў цемры ўзнікла шэрая пляма. Хобіт пачуў рыпенне кратаў, якія цягнулі наверх, і раптам зразумеў, што знаходзіцца ў сярэдзіне натоўпу розных бочак і бочачак, што збіліся ў кучу і штохвілінна падскокваюць, каб праціснуцца пад аркай і вырвацца да рачной прасторы. Давялося Більба паклапаціцца, каб яго не расціснула, не збіла ды не расцярушыла на тузін маленечкіх хобіцікаў. Нарэшце, натоўп бочак пачаў радзець і расплывацца, адна за адной бочкі праскоквалі пад аркай і знікалі. Вось тут хобіт і заўважыў, што, калі нават і ўскараскаўся б на бочку, аніякай карысці з таго не было б, якраз наадварот — бо месца пад аркай зусім не заставалася, нават для хобіта: столь тут зніжалася і амаль дакраналася да вады. Вось табе й брама!

Яны выплылі вонкі, пад нізкія галіны дрэваў, якія шчыльна раслі па абодвух берагах. Більба стала цікава, што цяпер адчуваюць гномы і ці шмат вады да іх налілося. Некаторыя бочкі з тых, што скакалі побач з ім па плыні, мелі даволі нізкую пасадку. Напэўна, там бедныя гномы і сядзелі.

«Спадзяюся, што сапраўды добра прымацаваў накрыўкі!» — падумаў ён, але хутка давялося паклапаціцца пра сябе самога, і думкі пра гномаў выпетрыліся цалкам. Галаву над вадой ён здолеў трымаць, аднак дрыжэў ад холаду. А колькі давядзецца так прадрыжэць, пакуль не зледзянееш ды не сканаеш? I як доўга яшчэ здолееш трымацца за бочку? I ці не лепш было б адчапіцца ад бочкі й плысці да берага?

Пашанцавала даволі хутка. Плынь віхрылася, закручвалася, і некалькі бочак збіліся гуртом — пэўна, адна з іх зачапілася за нейкі падводны корань. Тут Більба не прамінуў магчымасці ўскараскацца на сваю бочку, пакуль тая была шчыльна прыціснутая да іншых. Ускараскаўся ён, быццам прытоплены пацук, ды лёг на бочку, прыціснуўся, як толькі здолеў — каб раўнавагі не парушыць. Вецер ледзяніў, але менш за ваду, заставалася толькі спадзявацца, што раптоўны штуршок не скіне ў раку, і не прымусіць усё пачынаць спачатку.

Неўзабаве бочкі выплылі на рачную прастору, ды прыняліся коўзацца і скакаць на плыні. Тут трымацца стала амаль што немагчыма, але ж Більба справіўся, хоць і адчуваў сябе — горш няма куды. Добра, што хоць лёгкі, а бочка трапілася агромністая ды цяжкая, напэўна, працякла й набрала крыху вады. Усё роўна, гэта было падобна да язды без сядла ды страмёнаў на круглым поні, які быў перакормлены, слізкі й заўсёды намагаўся пакачацца ў траве.

Вось такім чынам дабраўся спадар Торбінс да месца, дзе дрэвы з кожнага боку раслі менш шчыльна, і між імі можна было бачыць цьмяныя нябёсы. Цёмная рака раптам раздалася і троху далей злілася з асноўным струменем Лясной Ракі, якая жвава бегла ад каралеўскай вялікай брамы. Цяпер на рацэ была змрочная паласа, якую не зацянялі дрэвы, па ёй скакалі і танчылі паламаныя адбіткі аблокаў ды зорак. Спрытная вада Лясной Ракі падхапіла бочкі ды бочачкі і панесла да паўночнага берага, дзе струмень выцяў шырокі заліў. Пад навіслым берагам быў галечны пляжык, які з усходняга краю абараняла невялікая скала, што выходзіла да самай вады. Большасць бочак трапіла на пляжык, але некалькі стукнуліся аб скалу.

На беразе стаялі напагатове эльфы. Яны ўмела пачаплялі ды пазганялі бочкі ў адно месца, і, пералічыўшы іх, звязалі й пакінулі да раніцы. Бедныя гномы! Більба было не так ўжо і блага. Ён споўз з бочкі й пачапаў на бераг, а потым прашмыгнуў да хатак, якія ўбачыў непадалёк. Цяпер ён не раздумваў, калі траплялася магчымасць павячэраць за чый-небудзь кошт. Ужо доўгі час давялося займацца гэтым. Да таго ж і галодны ён быў надзвычайна, і кіравала ім зусім не гультайская зацікаўленасць скарбамі чужой схованкі. Таксама ён заўважыў і зіхаценне вогнішча паміж дрэваў, і гэта прывабіла яго нават больш, бо мокрае ды падранае адзенне ліпла да скуры, і надта ў ім было няўтульна.

Няма патрэбы распавядаць вам пра усе Більбавы прыгоды гэтай ноччу. Мы ўжо набліжаемся да канца падарожжа на Ўсход, а таксама да апошняй, самай незвычайнай ды вялікай прыгоды, таму трэба спяшацца. Зразумела, спачатку хобіту дапамог чароў-ны пярсцёнак, але ж яго выдавалі лужынкі ў слядах і кроплі, што падалі з адзення, калі толькі ён спрабаваў прысесці ці спыніцца. Да таго ж пачаўся насмарк, і як не хаваўся Більба, заўжды яго заўважалі па здрадніцкіх чыхах, якія ён намагаўся стрымаць і якія вырывалася са страшэнным гукам. Надта хутка ўзварушылася ўся прыбярэжная вёска, але Більба ўцёк-такі да лесу з боханам хлеба, скураной біклагай віна ды пірагом, якія яму не належалі. Рэшту ночы яму давялося правесці мокрым і далёка ад вогнішча, але ж біклага трошачку дапамагла. Хобіт нават крыху падрамаў на сухім лісці, дарма што восень заканчвалася і па начох паветра моцна халадзела.

Прачнуўся ён ад асабліва гучнага чхання. Ужо займалася раніца, а з ракі даносіліся шум і вясёлы гоман. Хутка эльфы-плытагоны пагоняць плыты да Доўгага Возера. Більба чхнуў зноў. 3 яго больш не капала, але ж і скалеў ён! Бедны хобіт пакульгаў да ракі з усім спрытам, на які былі здатныя ягоныя змярцвелыя ногі, і патрапіў акурат у час, каб схавацца за кучаю цабэркаў і не трапіць каму-небудзь пад ногі ў агульнай мітусні. Пашанцавала, што сонца не было, а значыць, не было і ценю, і ўжо зусім незвычайна пашанцавала, што доўгі час не чхалася.

I вось эльфы разам моцна адштурхнуліся жардзінамі. Тыя, хто стаялі ў вадзе каля берага, націснулі і адсунуліся. Бочкі, якія цяпер усе былі ўжо звязаныя разам, зарыпелі і затрашчалі.

— Цяжка гружаныя, напэўна, — прабурчэлі некаторыя з эльфаў. — Надта глыбока сядзяць. Дакладна некалькі паўнюткіх! Калі б іх прыбіла ўдзень, абавязкова б зазірнулі.

— Часу няма! — пракрычаў плытагон. — Штурхай!

I яны паплылі. Спачатку паціху, пакуль не мінулі скалу, адкуль астатнія эльфы адсунулі плыты жардзінамі, а потым спрытней і спрытней, выплылі да галоўнага струменя і панесліся ўніз, уніз, да Доўгага Возера.

Так кампанія ўцякла са скляпенняў эльфійскага караля ды прайшла праз лес, але жывой ці мёртвай — яшчэ пабачым.

Частка 10

ЦЁПЛАЯ СУСТРЭЧА

Яны плылі па рацэ шмат, шмат часу, зрабілася ўжо даволі светла і цёпла. Яны плылі і плылі, і раптам павярнулі разам з ракой уздоўж высокага стромістага мысу, які далёка выдаваўся з левага берага. Паварот быў круты, там> галоўны струмень імчаў пад самай каменнай падэшвай мысу, клакатаў і выплёскваўся хвалямі. Раптам каменная сцяна знікла. Берагі засталіся за спінай. Дрэвы скончыліся. I Більба ўбачыў.

Перад ім шырока разаслалася зямля, па якой блукалі, зліваліся разам і разліваліся зноў розныя рачулкі альбо зусім губляліся ў балотах ды азярынах. Рака расшчапілася на сотні ручаінак, але асноўны струмень заўсёды моцна каціў пасярэдзіне. А далёка з цёмнай галавою ў падранай хмары ўзвышалася Гара! Яе блі-жэйшыя суседзі з паўночнага захаду ды пагорыстая мясцоваць, што злучала іх разам, бачныя не былі. Зусім самотнаю яна зда-валася, і нібы пазірала зверху на лес праз балоты. Самотная Гара! Більба давялося доўга ісці ГІ шмат што пераадолець, каб яе ўбачыць, і, па праўдче кажучы, цяпер яе выгляд зусім яму не падабаўся.

Прыслухоўваючыся да гаворкі плытагонаў ды асэнсоўваючы абрыўкі іх размовы, хобіт хутка зразумеў, што яму ўвогуле пашанцавала пабачыць Гару, нават з такой адлегласці. Хоць і жудасна было блукаць па каралеўскім палацы, і цяпер не надта прыемна (не будзем казаць пра бедных гномаў у бочках пад ім), пашанцавала яму значна больш, чым здавалася. Плытагоны ўсё гутарылі пра гандаль, пра карыстанне воднымі шляхамі І пра тое, што рух па рэках зрабіўся больш ажыўлены, бо шляхі на Ўсход праз Ліхалессе зніклі альбо заняпалі, І што пачаліся сваркі паміж людзьмі з Возера і Лясыымі эльфамі за карыстанне Лясной Ракой і нагляд за берагамі. Тутшшыя землі значна змяніліся з тых часоў, калі гномы жылі пад Гарой. Дні тыя засталіся ў людской памяці толькі няяснымі і амаль казачнымі звычаямі. Значныя перамены адбыліся нават у самыя бліжэйшыя часы, пасля таго, як Гэндальф атрымаў апошнія звесткі пра гэтыя мясціны. Рэкі, што беглі на ўсход, узняліся ад вялікіх залеваў ды дажджоў, здарыўся землятрус ці два (што большасць народу была схільная адносіць да чарговых цмокавых пачварстваў — яго ўзгадвалі з праклёнамі ды таямніча ківалі пры тым у бок Гары). Балоты ды багны пашыраліся ва ўсе бакі. Сцежкі ў іх знікалі разам са шматлікімі падарожнікамі, якія намагаліся знайсці заняпалы шлях праз балоты. Эльфава дарога праз лес, якой па Беарнавай парадзе карысталіся гномы, каля ўсходняга свайго канца гублялася, трапляла ў вусцішныя мясціны, і ёю амаль не карысталіся. Толькі па рацэ і можна было ў бяспецы вандраваць з паўночных краёў Ліхалесся да раўнінаў каля Гары, а раку вартавалі падданыя Эльфійскага караля.