Вайна сусветаў (на белорусском языке) - Уэллс Герберт Джордж - Страница 20

Але, няглядзячы на ўсю разнастайнасць, людзi ў гэтым натоўпе былi нечым падобныя. Усе былi напалоханыя, змучаныя, адчувалася, што ўсiх гонiць страх. Усякi шум наперадзе, на дарозе, спрэчка з-за месца ў павозцы прымушалi ўвесь натоўп паскараць хаду; нават людзi (настолькi напалоханыя i змучаныя, што ў iх падгiналiся каленi), быццам гальванiзаваныя страхам, станавiлiся на iмгненне больш энергiчныя. Гарачыня i пыл стамiлi натоўп. Скура перасохла, губы пачарнелi i патрэскалiся. Усiх мучыла смага, усе стамiлiся, усе выбiлiся з сiлы. Паўсюль чулiся спрэчкi, папрокi, знямоглыя стогны; у большасцi былi хрыплыя i слабыя галасы. Увесь натоўп пастаянна выкрыкваў, як прыпеў:

- Хутчэй, хутчэй! Марсiяне iдуць!

Некаторыя спынялiся i адыходзiлi ў бок ад людскога патоку. Прасёлак, на якiм стаяла каляска, выходзiў на шашу i здаваўся адгалiнаваннем лонданскай дарогi. Яго запаланяў бурны прылiў, натоўп адцясняў сюды больш слабых; пастаяўшы тут i адпачыўшы, яны зноў кiдалiся ў гэты ўдушлiвы паток. Пасярод дарогi ляжаў чалавек з аголенай нагой, перавязанай акрываўленай анучай, i над iм схiлiлiся двое. Шчаслiўчык, у яго знайшлiся сябры.

Маленькi дзядуля, з пастрыжанымi па-ваеннаму вусамi, у брудным чорным фрэнчы, выбраўся, накульгваючы, з той даўкi, сеў на зямлю, зняў чаравiк шкарпэтка была ў крывi, вытрас дробныя каменьчыкi i зноў абуў. Дзяўчынка гадоў васьмi-дзевяцi кiнулася на зямлю каля плота непадалёк ад майго брата i расплакалася:

- Не магу больш iсцi! Не магу!

Брат, ачнуўшыся ад здранцвення, пачаў суцяшаць дзяўчынку, падняў яе i аднёс да мiс Элфiнстон. Дзяўчынка напалохана прыцiхла:

- Элен! - жаласлiва крычала якаясьцi жанчына ў натоўпе. - Элен!

Дзяўчынка раптам вырвалася з рук брата з крыкам: "Мама!"

- Яны iдуць, - сказаў чалавек, якi ехаў верхам на канi па прасёлку.

- Прэч з дарогi, эй вы! - крычаў, прыпадняўшыся на драбiнах, нейкi фурман. Брат убачыў закрытую карэту, якая паварочвала на прасёлак.

Пешаходы расступiлiся, рассоўваючы адзiн аднаго, каб не трапiць пад каня. Брат адвёў понi блiжэй да плота, карэта праехала мiма i спынiлася на павароце. Гэта была карэта з дышлем для пары, але запрэжаны быў толькi адзiн конь.

Брат ледзь убачыў праз воблака пылу, як двое мужчын вынеслi кагосьцi з карэты на белых насiлках i асцярожна паклалi на траву пад прысадамi.

Адзiн з iх падбег да брата.

- Цi ёсць тут дзе-небудзь вада? - спытаў ён. - Ён памiрае, пiць просiць... Гэта лорд Гарык.

- Лорд Гарык? - усклiкнуў брат. - Каронны суддзя?

- Дзе тут вада?

- Можа, у адным з гэтых дамоў ёсць водаправод, - сказаў брат. - У нас вады няма, я баюся запынiць сваiх.

Чалавек пачаў прасоўвацца праз натоўп да варотаў вуглавога дома.

- Наперад! Наперад! - крычалi людзi, напiраючы на яго. - Яны iдуць! Не затрымлiвайце!

Брат убачыў барадатага мужчыну з арлiным профiлем, у руцэ ён трымаў невялiкi сакваяж; сакваяж раскрыўся, з яго пасыпалiся залатыя рэчы, са звонам падаючы на зямлю i коцячыся пад ногi людзей i коней. Барадаты мужчына спынiўся, тупа гледзячы на рассыпанае золата; аглобля кеба стукнула яму ў плячо; ён пахiснуўся, ледзь не трапiўшы пад кола.

- Дарогу! - крычалi яму. - Не спыняйцеся!

Як толькi кеб праехаў, барадаты мужчына кiнуўся на зямлю, працягнуў руку да кучы манет i пачаў соваць iх прыгаршчамi ў кiшэнi. Раптам над iм уздыбiўся конь; мужчына прыўзняўся, але тут жа ўпаў пад капыты.

- Стой! - закрычаў брат i, адштурхнуўшы якуюсьцi жанчыну, кiнуўся наперад, каб схапiць каня за аброць.

Але перш чым брат паспеў гэта зрабiць, пачуўся крык, i скрозь клубы пылу ён убачыў, як кола праехала па спiне таго чалавека. Фурман сцебануў пугаю падбегшага брата. Гул натоўпу аглушыў яго. Няшчасны курчыўся ў пыле сярод залатых манет i не мог падняцца; кола, пераехаўшы цераз яго, пашкодзiла пазваночнiк, i нiжняя частка яго цела была паралiзавана. Брат спрабаваў спынiць наступны экiпаж. Нейкi чалавек верхам на вараным канi захацеў яму памагчы.

- Адцягнiце яго з дарогi! - крыкнуў ён.

Брат схапiў за каўнер упаўшага i пачаў цягнуць яго ў бок, але той усё намагаўся падабраць манеты i моцна бiў брата па руцэ кулаком, напоўненым золатам.

- Не спыняйцеся, праходзьце! - злосна крычалi ззаду. - Дарогу, дарогу!

Пачуўся трэск, i дышаль карэты стукнуўся аб павозку, якую спынiў мужчына на вараным канi. Брат павярнуўся, а чалавек з залатымi манетамi злаўчыўся i ўкусiў яго за руку. Вараны конь шарахнуўся, а конь з павозкай пранесся мiма, ледзь не крануўшы брата капытом. Ён выпусцiў упаўшага i адскочыў убок. Ён бачыў, што злосць змянiлася жахам на твары скурчанага на зямлi няшчаснага; у наступны момант брата адцяснiлi, ён таго чалавека ўжо не бачыў i з цяжкасцю вярнуўся на прасёлак.

Ён убачыў, што мiс Элфiнстон закрыла вочы рукою, а маленькi хлопчык з дзiцячай цiкаўнасцю шырока расплюшчанымi вачамi глядзеў на пыльную чорную кучу пад коламi хуткiх экiпажаў.

- Едзьма назад! - крыкнуў брат i пачаў паварочваць понi. - Нам не прабiцца праз гэта пекла.

Яны праехалi сто ярдаў у адваротным напрамку, пакуль ашалелы натоўп не знiк за паваротам. Праязджаючы мiма канавы, брат убачыў пад плотам мярцвяна-бледны, пакрыты потам, скрыўлены твар памiраючага. Абедзве жанчыны сядзелi моўчкi, iх калацiлi дрыжыкi.

За паваротам брат спынiўся. Мiс Элфiнстон была вельмi бледная; яе невестка плакала i забылася нават пра свайго Джорджа. Брат таксама быў шакiраваны i разгублены. Крыху ад'ехаўшы ад шашы, ён зразумеў, што другога выйсця няма, як зноў паспрабаваць яе перасекчы. Ён рашуча павярнуўся да мiс Элфiнстон.

- Мы ўсё ж павiнны там праехаць, - сказаў ён i зноў павярнуў понi.

Другi раз за гэты дзень дзяўчына пераканалася, што яшчэ мае сiлы. Брат кiнуўся наперад i спынiў нейкага каня, запрэжанага ў кеб, каб мiс Элфiнстон магла праехаць. Кеб зачапiўся колам i абламаў крыло каляскi. У наступны момант паток падхапiў iх i панёс. Брат, з чырвонымi рубцамi на твары i руках ад бiча фурмана, якi кiраваў кебам, ускочыў у каляску i ўзяў лейцы.

- Цэлься ў чалавека ззаду, - сказаў ён, перадаючы рэвальвер мiс Элфiнстон, - калi ён будзе надта напiраць... Не, цэлься лепш у яго каня.

Ён паспрабаваў праехаць правым краем i перасекчы дарогу. Але не ўдалося, давялося змяшацца з патокам i рухацца па цячэннi. Разам з натоўпам яны пакiнулi Чыпiнг-Барнет i ад'ехалi амаль на мiлю ад цэнтра горада, перш чым iм удалося прабiцца на другi бок дарогi. Вакол быў нечуваны шум, даўка, але ў горадзе i за горадам дарога некалькi разоў разгалiноўвалася, i натоўп крыху паменшаў.

Яны накiравалiся на ўсход праз Хадлi i тут па абодвух баках дарогi ўбачылi мноства людзей, якiя пiлi прама з ракi i бiлiся з-за месца каля вады. Яшчэ далей, з пагорка паблiзу Iст-Барнета, яны бачылi, як удалечынi паволi, без гудкоў, адзiн за адным рухалiся побач два цягнiкi; не толькi вагоны, але нават тэндары з вугалем былi аблеплены народам. Магчыма, гэтыя цягнiкi запаўнялiся пасажырамi яшчэ да Лондана, таму што з-за панiкi пасадка на цэнтральных вакзалах была абсалютна немагчымай.

Неўзабаве яны спынiлiся адпачыць: усе трое стамiлiся ад перажытых хваляванняў. Яны адчувалi першыя прыступы голаду, ноч была халодная, нiхто з iх не адважыўся заснуць. У прыцемках мiма iх стаянкi праходзiлi бежанцы, ратуючыся ад невядомай небяспекi, - яны iшлi ў той бок, адкуль прыехаў брат.

XVII

"ГРАМАВЕРЖАЦ"

Калi б марсiяне хацелi толькi разбурэння, то яны маглi б тады ж, у панядзелак, знiшчыць усё насельнiцтва Лондана, пакуль яно цiха расцякалася па блiжэйшых графствах. Не толькi па дарозе к Барнету, але i па дарозе к Эджуэру i Ўолтхем-Эбi, i на ўсход к Саўсэнду i Шубэрынесу, на поўдзень ад Тэмзы, к Дзiлю i Бродстэрсу iмкнуўся такi ж дзiкi натоўп. Калi б гэтай чэрвеньскай ранiцай хто-небудзь, падняўшыся на паветраным шары ў асляпляльную нябесную сiнь, зiрнуў на Лондан зверху, то яму падалося б, што ўсе паўночныя i ўсходнiя дарогi, якiя разыходзяцца ад гiганцкага клубка вулiцаў, спярэшчаныя чорнымi кропкамi; кожная кропка - гэта чалавек, ахоплены смяртэльным страхам i адчаем. У канцы папярэдняга раздзела я перадаў аповед свайго брата пра дарогу цераз Чыплiнг-Барнет, каб паказаць чытачам, як успрымаў паблiзу гэты рой чорных кропак адзiн з бежанцаў. Нi разу яшчэ за ўсю гiсторыю не рухалася i не пакутавала разам такое мноства людзей. Легендарныя полчышчы готаў i гунаў, вялiзныя орды азiятаў падалiся б толькi кропляю ў гэтым патоку. Гэта быў стыхiйны масавы рух, панiчныя, масавыя ўцёкi, усеагульныя i жахлiвыя, без усялякага парадку, без пэўнай мэты; шэсць мiльёнаў людзей, бяззбройных, без запасаў харчу, iмкнулiся кудысьцi на злом галавы. Гэта было пачаткам падзення цывiлiзацыi, гiбелi чалавецтва.